طلبه پژوهشگر

 حاجی آقا سلمانیان

مقدمه

عقیق سنگی بسیار پربرکت و سرشار از خواص می باشد که در روایات زیادی بر اهمیت آن تاکید شده است. در گذشته بسیاری از ائمه معصومین و پیامبران از این سنگ به عنوان نگین انگشتر استفاده نموده و بر خواص و اهمیت آن در گشایش روزی و دفع بلایا تاکید می نمودند. در این میان عقیق یمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سنگ عقیق در کشورهایی همچون یمن، هندوستان، ایران و چین در رنگ های گوناگون از جمله قرمز، زرد و سفید یافت می شود.

هدف از این پژوهش بررسی تمام موضوعات مربوط به سنگ عقیق است و تلاش شده که در حد امکان به سوالات مطرح شده در این زمینه پاسخ داده شود و مومنین را به داشتن این سنگ با ارزش مادی و معنوی، ترغیب نماید.

تعریف سنگ عقیق

عقیق یک قسم کوارتزی بی شکل به رنگ های مختلف می باشد. نوع مرغوبتر آن به رنگ سرخ یا آلبالویی است، یک قسم آن معروف به عقیق یمنی یا یمانی است، بیشتر نگین انگشتر می کنند(1).

در تعریف دیگری از عقیق این گونه بیان شده است:

عقیق به انگلیسی echite ، agate به عبری aqiq ، به هندی hakik ، به آلمانی achate .

واژه عقیق از نام متشابه عبری به معنی موی نوزاد گرفته شده، چون کودک دارای موی زرد عقیقی رنگ است. بنابراین همه گمان ها که نام عقیق از روی نام رودی به همین نام در ایتالیا و جز آن گرفته شده بی اساس و بی ارزش می شود. این کانی یا گوهر یکی از گونه های کانی کلسدون (خود گونه ای از در کوهی) است که گاهی دارای توده پیازی سان (یا تودرتو) با دوایر نسبتا متحد المرکز است. عقیق دارای ترکیبی خیلی نزدیک به کوارتز است ولی سختی آن یک دست نیست یعنی گاهی سخت و گاهی نرم حس می گردد، به ویژه به هنگام تراش و کار پرداخت. دلیل این که لایه های عقیق یک در میان سخت و نرم است و می توان آن را با رنگ کردن تمیز داد چون روزنهای موجود در بین لایه ها بزرگ و کوچک است و لایه ها رنگ های گوناگون به خود می گیرند و از این رو می توان سختی گوناگون آن را هم تمیز داد. عقیق دارای گونه های زیادی است که در زیر بیشتر آن ها آورده شده. در گذشته در اروپا به این کانی آخاتس (achates) گفته می شده که دیگر امروز به کار نمی رود (2).

عقیق در روایات

در کتب تاریخ نقل شده که وقتی مرد فقیری وارد مسجد شد و از اصحاب درخواست کمک کرد و کسی جز امیرمومنان (ع) که در حال نماز بود، به او کمک نکرد و آیه ولایت ((انما ولیکم الله و رسوله والذین امنوا الذین یقیمون الصلاه و یوتون الزکاه و هم راکعون)) نازل شد، آن انگشتری که امیر مومنان (ع) به مرد فقیر داد، عقیق قرمز یمانی بوده است.

ابن شهر آشوب نقل می کند که: روزی جبرئیل بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد و گفت ((یا رسول الله! پروردگارم بر تو سلام و درود می فرستد و می فرماید انگشترت را در دست راست کن و نگین آن را هم عقیق قرار بده و به پسر عمویت علی نیز بگو انگشترش را در دست راست کند و نگین آن را عقیق قرار دهد.)) پیامبر (ص) پیام جبرئیل را به امیر مومنان علی (ع) رسانیدند. حضرت علی (ع) عرضه داشت: ((یا رسول الله عقیق چیست؟)) رسول خدا (ص) فرمود ((عقیق کوهی در کشور یمن است)).

در این حدیث پیامبر تصریح می کنند که آن عقیقی دارای فضایل و فواید است که از کشور یمن باشد.

روزی امیر مومنان علی (ع) از کنار جسد کشته ای می گذشتند که انگشتری با نگین عقیق در دست داشت. در این حال حضرت فرمود : ((انگشترش را برای من بیاورید!))، همراهان حضرت، انگشتر آن مرد مقتول را از دستش در آوردند و به حضرت دادند. امیر مومنان نگاهی به آن انگشتر کردند و فرمود : ((برای چه از صاحبت که تو را در دست داشت محافظت نکردی؟)) پس انگشتر به صدا در آمد و گفت: ((یا علی من عقیق یمانی نیشتم)).

با توجه به دو حدیثی که ذکر گردید و دیگر قراین باید گفت که خواص یاد شده برای عقیق، ویژه عقیق یمانی به خصوص عقیق یمانی سرخ است. البته نمی توان گفت که عقیق دیگر مناطق چون عقیق ایرانی و هندی و چینی و ... هیچ خاصیتی ندارد، بلکه همه این خواص به طور کامل در آن ها نیست؛ چرا که بنابر روایات، بعضی از امامان (ع) عقیق روم در دست داشته اند و اگر عقیق رومی هیچ فضیلتی نداشته، آن بزرگواران در دست نمی کرده اند (3).

از حضرت امیر المومنین (ع) منقول است که نماز کسی که انگشتر عقیق در دست داشته باشد بر نماز جماعتی که غیر عقیق در دست داشته باشند به چهل درجه زیادتی دارد و سلیمان اعمش روایت کند که در خدمت حضرت امام جعفر صادق (ع) بودم در خانه منصور عباسی پس شخصی را بیرون آوردند که تازیانه خورده بود حضرت فرمودند که ای سلیمان ببین که انگشترش چه نگین دارد گفتم یابن رسول الله عقیق نیست فرمود که ای سلیمان اگر عقیق بود تازیانه اش نمی زدند. او را گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که ای سلیمان انگشتر عقیق امان می بخشد از دست بریدن. گفتم دیگر بفرما. فرمود که ای سلیمان انگشتر عقیق امان می بخشد از خون. گفتم دیگر بفرما. فرمود ای سلیمان خدای عزوجل دوست می دارد که بلند کند دعا بسوی او دستی که در او نگین عقیق باشد. گفتم دیگر بفرما. فرمود که عجب دارم از دستی که در آن نگین عقیق باشد چگونه خالی می ماند از دینار و درهم. گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که نگاه دارنده آدمی است از هر بلا. گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که ایمن می گرداند از فقر. گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که ایمن می گرداند از فقر. گفتم یابن رسول الله روایت کنم این حدیث را از جدت حسین بن علی (ع) از پدرش امیر المومنین (ع) فرمود بلی و در روایت دیگر منقول است که دو رکعت نماز با انگشتر عقیق بهتر است از هزار رکعت که با آن نباشد (4).

فضایل سنگ عقیق در روایات

سلمان فارسی روایت می کند که روزی پیامبر اکرم (ص) به امیر مومنان (ع) فرمود ((یا علی، انگشتر را در دست راست کن تا از دسته مقربان الهی باشی!)).

حضرت عرضه داشت: ((یا رسول الله، مقربان درگاه الهی چه کسانی هستند؟))

پیامبر (ص) فرمود : ((آن ها جبرئیل و میکائیل اند)).

باز حضرت پرسیدند: ((چه انگشتری در دست کنم؟)).

پیامبر (ص) فرمود : ((عقیق قرمز، پس همانا سنگ عقیق اول کوهی است که اقرار کرد به وحدانیت خدا و به پیامبری من و به وصایت تو یا علی و امامت فرزندان بعد از تو و به بودن بهشت برای محبان تو و شیعیان فرزندانت)).

امام صادق (ع) فرمود ((دوست دارم که هر مومنی از شیعیان ما پنج انگشتر را در دست داشته باشد. یکی از آنها عقیق است، زیرا عقیق با ایمان ترین و مومن ترین سنگ به خدا و به ما اهل بیت در میان سنگ هاست)).

امام رضا (ع) ضمن حدیثی در فضیلت روز غدیر فرمود: ((خداوند ولایت امیر مومنان (ع) را بر ساکنان طبقات هفت گانه آسمان عرضه کرد. پس اول کسانی که به ولایت امیر مومنان علی (ع) ایمان آوردند، ساکنان طبقات هفت گانه آسمان بودند. خداوند آسمان هفتم را به عرش خودش آراست و عرش خود را در آسمان هفتم قرار داد. پس از آن ساکنان طبقه چهارم به ولایت امیر مومنان (ع) اقرار کردند. سپس خداوند آسمان چهارم را هم به بیت المعمور آراست و بیت المعمور را آن جا قرار داد. سپس ساکنان آسمان دنیا به امامت امیر مومنان (ع) اقرار کردند و ایمان آوردند خداوند آسمان دنیا را نیز به ستارگان مزین کرد و بعد طبقات دیگر آسمان ها ایمان آوردند. سپس ولایت امیر مومنان (ع) را بر زمین عرضه کرد. اول جایی که به ولایت امیر مومنان (ع) اقرار نمود، سرزمین مکه بود. پس خداوند آن را به وجود کعبه آراست. سپس سرزمین مدینه ایمان آورد. پس آن سرزمین را به وجود پیامبر (ص) آراست. سپس خدواند ولایت امیر مومنان (ع) را بر کوه ها عرضه کرد. پس اولین کوه هایی که به ولایت امیر مومنان (ع) شهادت دادند سه کوه عقیق، فیروزه و یاقوت بودند.

بشیرخدمت امام صادق (ع) عرض کرد: ((فدایت شوم، چه نگینی بر روی انگشترم قرار دهم؟)) حضرت فرمود: ((ای بشیر چرا از استفاده عقیق قرمز وعقیق زرد و عقیق سفید غافلی؟ پس همانا این سه عقیق، سه کوه در بهشت هستند که کوه عقیق قرمز بر خانه پیامبر (ص) در بهشت و کوه عقیق زرد بر خانه فاطمه زهرا (ع) در بهشت و کوه عقیق سفید نیز بر خانه امیر مومنان (ع) در بهشت سایه افکنده است و همه این خانه ها یکی ست. همانا این سه کوه، خدا را تسبیح و تمجید می گویند و برای دوستان و محبان آل محمد (ع) استغفار می کنند)).

امام صادق (ع) فرموده اند: ((انگشتر عقیق در دست کنید. همانا خداوند با پیامبرش، موسی (ع) بر روی کوه عقیق سخن گفت و موسی بر این کوه به مقام کلیم اللهی رسید)).

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: ((در شب معراج که به آسمان ها سفر کردم (به عرش رفتم) به مرتبه ای رسیدم که نزدیک تر از آن، به مقام ربوبیت، تصور پذیر نیست. پس خداوند در آن جا با من بین دو کوه عقیق سخن گفت)).

با نگاه به این دو حدیث، که خداوند، بر روی کوه عقیق با حضرت موسی (ع) و بین دو کوه عقیق با پیامبرش حضرت محمد (ص) سخن گفت، عنایت خداوند به سنگ عقیق معلوم می شود. و این بدان جهت است که اول سنگی بوده که به یگانگی خدا و نبوت پیامبر (ص) و ولایت امیر مومنان (ع) شهادت داده است.

در کتاب مصباح درباره آداب و مستحبات عمل استخاره آمده است که استخاره کننده، انگشتر عقیق در دست راست کند، در حالی که روی آن نوشته شده باشد ((محمد و علی)) و سپس با دست راست قبضه ای بگیرد.

در کتاب بحار الانوار برای خوردن تربت امام حسین (ع) و شفا طلبی از آن آدابی ذکر شده است، از جمله آن که: هرگاه خواستی مقداری از تربت امام حسین را برداری استفاده کنی، انگشتری نقره در دست کن که نگین آن عقیق باشد و بر روی آن نوشته باشد: ((ما شاء الله لا قوه الا باالله استغفرالله)).

سیره و روش بسیاری از بزرگان و علماء این چنین بوده که بر روی نگین عقیقی، اسم جلاله خداوند و اسماء چهارده معصوم را حک کرده و وصیت می کردند که بعد از مرگ آن ها، در هنگام دفنشان، این نگین ها را در دهان آن ها بگذارند. این عمل یکی از مستحباتی است که بسیار سفارش شده است (3).

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: